ΤΟ ΔΙΚΑΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΈΝΩΣΗΣ

Εισαγωγικό κεφάλαιο

ΤΟ ΔΙΚΑΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ

κοινός κίνδυνος και έδινε τη θέση του στη διαπάλη για την κυριαρχία, γύρω από δι-

άφορους επίδοξους επικυρίαρχους, όταν ο κίνδυνος παρείρχετο.

Τον 14ο αιώνα η ενίσχυση των τοπικών ηγεμόνων οδήγησε σε αποδυνάμωση την

res publica christiana του Επισκόπου της Ρώμης και δημιούργησε τις κατάλληλες συν-

θήκες για τη δημιουργία εθνικής συνείδησης των λαών και άρα στην εμφάνιση του

εθνικού κράτους. Η διακοπή του χριστιανικού κύκλου ολοκληρώνεται με τη θρη-

σκευτική μεταρρύθμιση του 16ου αιώνα, από την οποία αναδύεται η μοναρχική, αρ-

χικά, και λαϊκή, εν συνεχεία, κυριαρχία, ως πηγή της εξουσίας.

Στην Ανατολή η οθωμανική κυριαρχία εγκαθιστά ένα νέο μοντέλο πολυεθνικής

αυτοκρατορίας, που βασίζεται στην αποκέντρωση της διοίκησης με ευρεία αυτοδιοί-

κηση σε θέματα οργάνωσης της θρησκευτικής, οικογενειακής και κοινωνικής ζωής,

υπό την επικυριαρχία, βεβαίως, της Υψηλής Πύλης, όπου η επίσημη οθωμανική πο-

λιτική επιτρέπει την ανάπτυξη του εμπορίου, των τεχνών ακόμα και την επικοινωνία

με τον εκτός της οθωμανικής κυριαρχίας κόσμο, αλλά δεν ενθαρρύνει την εμβάθυνση

των σχέσεων με τη Δύση και τους σλάβους.

Την κατάλυση της παπικής εξουσίας διαδέχεται στη Δύση η δημιουργία ισχυρών

κοσμικών αυτοκρατοριών που μετεξελίσσονται σε μεγάλες ευρωπαϊκές δυνάμεις, που

διεκδικούν ρόλο υπερδύναμης με στρατιωτική και εμπορική υπεροχή.

Η παράλληλη ανάπτυξη αυτών των δυνάμεων δεν επέτρεψε σε καμία από αυτές να

καταστεί αναμφισβήτητος κυρίαρχος στην Ευρώπη, που οδηγείται σε ισορροπία δυ-

νάμεων που ρυθμίζουν τις μεταξύ τους σχέσεις και τις κοινές τύχες της Ευρώπης με

τις μεγάλες συνθήκες (Βεστφαλίας 1648, Ουτρέχτης 1713, Άαχεν 1748, Βιέννης 1815,

Παρισίων 1856).

Η ύπαρξη αυτών των δυνάμεων στη Δύση δεν επιτρέπει την ανάπτυξη της ενωσι-

ακής ιδέας, αλλά οδηγεί στα φιλελεύθερα και εθνικιστικά κινήματα του 18ου αιώνα,

από τα οποία τα πρώτα, μέσα από γνωστές επαναστάσεις, γυρίζουν τη σελίδα της Ευ-

ρωπαϊκής και όχι μόνο ιστορίας, ενώ τα δεύτερα, λόγω της πολιτικής αστάθειας από

την έλλειψη ενός συστήματος διεθνών σχέσεων, που να εγγυάται την ισορροπία, οδη-

γούν στην περιπέτεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Η άλλη μεγάλη δύναμη της επο-

χής, η Ρωσία, είχε πάρει το δικό της δρόμο από το 1917. Ήταν πια φανερό, ότι η ιστο-

ρία, από αυτή την εποχή, από ευρωπαϊκή γίνεται παγκόσμια. Στην Ευρώπη η εύθραυ-

στη ειρήνη των Βερσαλλιών ήταν φανερό ότι δημιούργησε απλώς συνθήκες προσω-

ρινής αναδιάταξης δυνάμεων, καλλιέργησε και οδήγησε στην αποδοχή τής «αδικίας»

των ηττημένων, συνθήκες που, μετά την εξαθλίωση των μεσαίων και χαμηλών στρω-

μάτων από την παγκόσμια οικονομική κρίση του 1929-1932, οδήγησε στη βαρβαρό-

τητα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

Μέσα σ’ αυτές τις πολιτικές συνθήκες, ενώ ευνοείται η ύπαρξη «κοινής συνείδη-

σης» των ευρωπαϊκών λαών, δεν ευνοείται η ανάπτυξη της «ευρωπαϊκής ιδέας», που

παραμένει προνομιακός χώρος των οραματιστών όπως ο Δούκας του Sully (Μέγα

Σχέδιο, «Grand Dessein», 1617) ή ο Kant («Περί της αιωνίας ειρήνης», «Vom ewigen

Frieden», 1795) που οραματίστηκαν μια κοινή συμμαχία των ευρωπαϊκών λαών ή μια

ένωση που θα επιβάλλει τον αποκλεισμό της βίας.