Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΚΑΤΕΝΑΝΤΙ ΤΟΥ ΓΑΜΟΥ

§ 3. Η θεσμικότητα του γάμου

Συνήθως λέγεται ότι ο γάμος αποτελεί το κύτταρο της κοινωνίας.

Η θέση αυτή θα βασανισθεί ηθικώς και πραγματολογικώς παρακά-

τω § 6, στο πλαίσιο της πραγμάτευσης της «οικογένειας» (του κατά

Σ 21 «θεμελίου προαγωγής και συντήρησης του Έθνους») ως λογι-

κώς αναγκαίου στοιχείου του γάμου, στην οποία και φαίνεται να

αναφέρεται κατ’ ακριβολογίαν. Εδώ θα εξετασθεί η κοινωνία -ακρι-

βέστερα η κοινωνική αναγνώριση του γάμου και παρέμβαση σ’ αυ-

τόν- ως ικανό εννοιολογικό του στοιχείο και ηθικό του θεμέλιο. Τού-

το, μια και -όπως θα εκτεθεί στη συνέχεια- η κοινωνία διαδραματί-

ζει διττό ρόλο σε σχέση με το γάμο, το μεν εγγυητού (παρακάτω Ι),

το δε ανταγωνιστικό (ΙΙ), καθώς πλείστοι βιοτικοί στόχοι του θεσμού

αυτού (π.χ. στέγη, σίτιση, προστασία κ.ά.) είχαν έκπαλαι αποτελέσει

και εξακολουθούν -σε παραλλάσσοντα βαθμό εκάστοτε- να αποτε-

λούν και στόχους του (λεγόμενου σήμερα «κοινωνικού») κράτους.

Ι. Η σύμβαση ως μορφή ετερόνομης ρύθμισης

Σε συμπλήρωση των όσων αναφέρθηκαν παραπάνω για τη συμ-

βατική πλευρά του γάμου παρατηρείται ότι δεν θα πρέπει να απο-

λυτοποιείται η σημασία της ελεύθερης βούλησης ούτε μέσα στο

πλαίσιο του θεσμού της σύμβασης, τούτο δε πολλώ μάλλον καθώς

αυτή διαφοροποιείται από είδος σε είδος σύμβασης. Αξίζει να ανα-

φερθεί ότι στην αρχαιότητα γινόταν δεκτό ότι το θεμέλιο της συμ-

βάσεως δεν ήταν πάντοτε η βούληση των μερών, αλλά διέφερε από

είδος σε είδος. Έτσι γινόταν διάκριση μεταξύ συμβάσεων καταρτιζό-

μενων re, verbis, litteris κ.λ.π.

, ωσάν οι verbis καταρτιζόμενες δικαι-

οπραξίες να μην ώφειλαν την ισχύ τους στην προφορικώς εκδηλού-

μενη θέληση των μερών, αλλά στα ίδια τα προφερόμενα λόγια, πα-

λαιότερα νοούμενα τελετουργικώς, ορκωμοτικώς στο πλαίσιο όχι

του jus, αλλά του fas, σαν μαγικά ξόρκια. Υπό την κατηγοριοποίηση

αυτή η βούληση θεωρούνταν ως θεμέλιο μόνον ενός είδους συμβά-

1. Βλ. Εισηγήσεις ΙΙΙ, 13, 2.