Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΚΑΤΕΝΑΝΤΙ ΤΟΥ ΓΑΜΟΥ

σεων, των καταρτιζομένων solo consensu. Ως προς τις λοιπές, ενό-

ψει του προτυποποιημένου περιεχομένου τους, γινόταν δεκτό ότι

προείχαν άλλα στοιχεία, π.χ. η τελετουργία τους. Στο ίδιο πλαίσιο το

περιεχόμενο των επιτρεπτών συμβάσεων ήταν κατά βάσιν προκα-

θορισμένο από το νόμο, τα δε contracta nuda θεωρούνταν άκυρα

Οι παρατηρήσεις αυτές εισάγουν ήδη τον στοχαστή στην ιδιαι-

τερότητα του προβλήματος των ηθικών θεμελίων του γάμου, στα

οποία η ελευθερία του ατόμου δεν συμπεριλαμβανόταν πάντοτε και

πάντως όχι σε προέχουσα θέση, ιδίως σε πρωϊμότερες ιστορικές πε-

ριόδους, θεοκρατικότερες, νομαδικότερες, μιλιταριστικότερες, οικο-

γενειαρχικότερες, φρατριστικότερες κ.λ.π. Γενικότερα όμως, οι προ-

ηγηθείσες επισημάνσεις οδηγούν την ατομικιστική βουλησιαρχική

προσέγγιση της σύμβασης στα τελικά της όρια. Η έποψη ότι η σύμ-

βαση συνιστά γνήσια απόρροια της ανθρώπινης ελευθερίας αποτε-

λεί γέννημα της θεωρίας του φυσικού δικαίου, θεωρίας που καθόρι-

σε εν πολλοίς και την φυσιογνωμία του εννοιοκρατικού νομικού θε-

τικισμού που τη διαδέχθηκε. Είναι προφανές ότι η σύμβαση δεν εί-

ναι από τη φύση της δεσμευτική, αλλά μόνο και μόνον επειδή τη δέ-

χεται ο νομοθέτης, ακόμη μάλιστα και αν ο τελευταίος εμφορείται

από τη θεωρία του φυσικού δικαίου. Η έποψη ότι η σύμβαση συνι-

στά γνήσια απόρροια της ανθρώπινης ελευθερίας αποτελεί γέννημα

της θεωρίας του φυσικού δικαίου, θεωρίας που καθόρισε εν πολλοίς

και την φυσιογνωμία του εννοιοκρατικού νομικού θετικισμού που

τη διαδέχθηκε. Μολαταύτα, είναι προφανές ότι η σύμβαση δεν είναι

από τη φύση της δεσμευτική, αλλά μόνο και μόνον επειδή τη δέχε-

ται ο νομοθέτης, ακόμη μάλιστα και αν ο τελευταίος εμφορείται από

τη θεωρία του φυσικού δικαίου

Η σύμβαση δεν αποτελεί παρά μορφή πολιτειακώς αναγνωρισμέ-

νης ρύθμισης. Νοείται μόνον στο πλαίσιο της ετερόνομης κρατικής

ρύθμισης του προσώπου, όπου η ιδιωτική αυτονομία ενεργεί μόνον

εάν και εφ’ όσον αναγνωρίζεται από την Πολιτεία. Έτσι σε κάθε σύμ-

βαση η ατομική βούληση και ελευθερία δεν είναι βεβαίως αδιάφορη,

αλλά ούτε και αυτονόητα πάντοτε ο καθοριστικότερος παράγων

2. Μέχρι τη νεαρά 72 του Λέοντος του Σοφού, που αναγνώρισε το κύρος τους.

Βλ. α.ά.

Trojanos

, Die kirchenrechtlichen Novellen Leons VI und ihre Quellen στον

Τόμο προς τιμήν του Nicolaas van der Wal, σελ. 233 επ.