13 / 23
3
N 4009/2011 - ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ & ΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ
Ο συνταγματικός νομοθέτης του 1975, έχοντας νωπές τις μνήμες των αυ-
ταρχικών επεμβάσεων στο Πανεπιστήμιο κατά τη διάρκεια της δικτατορίας,
επέλεξε να διαμορφώσει ένα καθεστώς προστασίας για την ακαδημαϊκή
ελευθερία
4
(άρθρο 16 § 1 Συντ.), ορίζοντας ότι «η τέχνη και η επιστήμη, η
έρευνα και η διδασκαλία είναι ελεύθερες· η ανάπτυξη και η προαγωγή τους
αποτελεί υποχρέωση του Kράτους. H ακαδημαϊκή ελευθερία και η ελευθε-
ρία της διδασκαλίας δεν απαλλάσσουν από το καθήκον της υπακοής στο
Σύνταγμα». Κατά τον
Αρ. Μάνεση
«τα Πανεπιστήμια είναι θεσμοθετημένα
κέντρα οργανωμένης επιστήμης και έχουν διφυή χαρακτήρα: αφενός την
ασκούν σαν δημόσια λειτουργία, αφετέρου αποτελούν θεσμική εγγύηση
για την ελευθερία της επιστημονικής έρευνας και διδασκαλίας
5
». Φορείς
του ατομικού δικαιώματος της ακαδημαϊκής ελευθερίας είναι οι έχοντες
προς τούτο έννομο συμφέρον, τόσο οι διδάσκοντες όσο και οι διδασκόμε-
νοι
6
. Επομένως, η ακαδημαϊκή ελευθερία κατοχυρώνεται από το Σύνταγμα
ως, θεσμική εγγύηση, ως πλέγμα δηλαδή ελευθεριών, οργανωτικών δο-
μών και διαδικασιών που πλαισιώνουν τις ακαδημαϊκές λειτουργίες
7
και
τις προστατεύουν από οποιαδήποτε κρατική παρέμβαση ή καθοδήγηση
.
Ταυτόχρονα, η ανώτατη εκπαίδευση, ως οργανωμένη και θεσμοθετημένη
δομή και λειτουργία, παρέχεται, κατά το άρθρο 16 παρ. 5, «αποκλειστι-
κά από Ιδρύματα που αποτελούν νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου με
πλήρη αυτοδιοίκηση. Τα ιδρύματα αυτά τελούν υπό την εποπτεία του Κρά-
τους, έχουν δικαίωμα να ενισχύονται οικονομικά από αυτό και λειτουρ-
γούν σύμφωνα με τους νόμους που αφορούν στους οργανισμούς τους
8
».
Η συνταγματική κατοχύρωση της «πλήρους αυτοδιοίκησης» έχει διττή
υπόσταση. Από τη μία πλευρά, κατά τον
Αρ. Μάνεση
, «τα ΑΕΙ στη χώρα
μας δε ρυθμίζουν αυτά τα ίδια την οργάνωση και τη λειτουργία τους, άρα
δεν αυτονομούνται κατά κυριολεξία, αλλά διαχειρίζονται με κάποια αυτο-
4. Βλ
Χαρ. Ανθόπουλος,
Η γνωμοδότηση προς τη Σύνοδο των Πρυτάνεων σχετικά με τη
συνταγματικότητα ορισμένων ρυθμίσεων του προσχεδίου νόμου για τα ΑΕΙ ΕφημΔΔ,
3/2011, σελ. 330 και
Ιφ. Καμτσίδου
Πανεπιστήμιο και Σύνταγμα: μια ευρωπαϊκή υπόθε-
ση, op.cit.
5.
Αρ. Μάνεσης,
Η συνταγματική προστασία της ακαδημαϊκής ελευθερίας, op.cit. σελ. 27.
6. Idem, σελ. 26.
7.
Ιφ. Καμτσίδου
Πανεπιστήμιο και Σύνταγμα: μια ευρωπαϊκή υπόθεση, op.cit.
8. Βλ.
Κ. Χρυσόγονος,
Ατομικά και Κοινωνικά δικαιώματα, 3η εκδ., Νομική Βιβλιοθήκη,
2006, σελ. 326 επ.