ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΑ ΟΡΙΑ

ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΑ ΟΡΙΑ - Η ΑΝΤΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΗΜΕΡΑ

138

κού κοινωνικού ελέγχου και ότι η οργανωσιακή απόκλιση είναι συχνότερη σε μια

κοινωνία με πενιχρά νόμιμα μέσα (ό.π.: 210-211).

4. Ένα πλαίσιο για την κατανόηση της σοβαρής παρανομίας

στην Ελλάδα

Η Ελλάδα έως τη δεκαετία του ‘90 ήταν μια χώρα μεικτής καπιταλιστικής οικονο-

μίας. Ο αγροτικός τομέας ήταν πολύ σημαντικός για το Ακαθάριστο Εγχώριο Προ-

ϊόν (ΑΕΠ) ενώ η βιομηχανική παραγωγή αναπτυσσόταν κυρίως μέσω του κλάδου

των κατασκευών και της μεταποίησης. Καθ’ όλη τη διάρκεια του 20ού αιώνα, η βι-

ομηχανική παραγωγή μπορεί να χαρακτηριστεί ως μεσαίας κλίμακας. Στο ίδιο δι-

άστημα χαρακτηριστικό του ελληνικού μοντέλου ανάπτυξης ήταν οι μικρές οικο-

γενειακές επιχειρήσεις ή καλλιέργειες, και η αυτοαπασχόληση σε ευρεία κλίμακα

(Χάλαρης, Γ., 2005. Νικολαΐδης, Ε., 2005. Λιάγκουρας, Γ., 2004. Μωϋσίδης, Α. και Κα-

μπέρης, Ν., 2004).

Τυπικό μηχανισμό κοινωνικής και πολιτικής αναπαραγωγής στην Ελλάδα αποτε-

λεί, η ευρεία εξάπλωση κοινωνικών δικτύων που στηρίζονται κατά βάση σε παρα-

δοσιακές πελατειακές σχέσεις και σε φιλικούς και οικογενειακούς δεσμούς, με βασι-

κό στόχο να διαφυλάξουν τα προσωπικά και ευρύτερα οικογενειακά συμφέροντα.

Αυτό το παλαιό σύστημα κοινωνικής επιβίωσης και τοπικού πολιτικού ελέγχου

διατηρήθηκε από γενιά σε γενιά, και μετουσιώθηκε σε σταθερή παράμετρο εξω-

θεσμικής συναίνεσης στο πολιτικό σύστημα κατά τον 19ο και 20ό αιώνα. Μεταξύ

άλλων, τα κοινωνικά δίκτυα αποτέλεσαν εργαλείο επίλυσης κοινωνικών προβλη-

μάτων ή κοινωνικής κινητικότητας, παράλληλα, όμως ο πελατειακός τους χαρα-

κτήρας, αλλοτρίωσε τη σύγκρουση των τάξεων και ευνόησε την εξάπλωση της πα-

ραοικονομίας (Βιδάλη, 2007, Α΄). Μετά τη Μεταπολίτευση οι μεταβολές που επήλ-

θαν στην ελληνική κοινωνία και στην οικονομία με την επέκταση και στην Ελλά-

δα της ελεύθερης αγοράς στη δεκαετία του ’80, σηματοδότησαν μια νέα κατάστα-

ση: στο πεδίο της οικονομίας: δημιουργήθηκαν νέες αγορές που προέκυψαν από

την αποδέσμευση των ΜΜΕ από τον κρατικό έλεγχο, από την επαγγελματοποίηση

του ερασιτεχνικού αθλητισμού και από την μετατροπή της διασκέδασης σε μαζι-

κό εμπορικό προϊόν. Δημιούργησαν επομένως «νέες ευκαιρίες» πλουτισμού και νέ-

ους όρους άτυπου κοινωνικού ελέγχου, που συγκέντρωσαν το ενδιαφέρον παλιών

και νέο-δημιουργημένων οικονομικών και πολιτικών ελίτ εξουσίας (βλ. και προηγ.).

Σταδιακά διαμορφώθηκε ένα νέο πελατειακό σύστημα: παλιές πελατειακές σχέσεις

μέσα από τους μηχανισμούς των κομμάτων εξουσίας, ενώ γύρω από τη σχέση δη-

μόσιου –ιδιωτικού τομέα δημιουργήθηκαν νέες, με κύριο άξονα τον ανταγωνισμό

ή έλεγχο των ΜΜΕ, της αγοράς ποδοσφαίρου, των δημοσίων προμηθειών/έργων,

το χώρο της εστίασης/αναψυχής. Επρόκειτο για ένα σύστημα που χαρακτηριζό-

ταν από την υπερβολή, ως προς την ατέρμονη επιδίωξη πλουτισμού και την τάση

παγίωσής του στην εξουσία και ταυτόχρονα διακατεχόταν, όπως εκ των υστέρων