47 / 56
ΕΣΔΑ
Άρθρ. 6
Λ.-Α. ΣΙΣΙΛΙΑΝΟΣ
231
πεδίου εφαρμογής όσο και του συνόλου των εγγυήσεων του άρθρου 6 χαρακτηρίζει όλη
την ογκωδέστατη σχετική νομολογία των οργάνων του Στρασβούργου. Στο πνεύμα αυτό,
το Δικαστήριο επιχειρεί πάντοτε να προσδώσει «χρήσιμο αποτέλεσμα» στις διατάξεις του
άρθρου 6 προστατεύοντας δικαιώματα τα οποία είναι πρακτικά και αποτελεσματικά, παρά
θεωρητικά και «απατηλά»
2
.
Η πρώτη παράγραφος του άρθρου 6 περιέχει σειρά βασικών εγγυήσεων γενικής εφαρμο-
γής. Με άλλα λόγια, οι εν λόγω εγγυήσεις αφορούν όλες τις δίκες οι οποίες εμπίπτουν στο
πεδίο εφαρμογής της ΕΣΔΑ. Αντίθετα, οι παρ. 2 και 3 της διάταξης αφορούν ειδικότερα
την ποινική δίκη και προστατεύουν ορισμένα βασικά δικαιώματα του κατηγορουμένου.
Από την όλη δομή του άρθρου 6 καθίσταται εμφανής η ιδιαίτερη σημασία που απέδιδαν οι
συντάκτες της Σύμβασης στην προστασία του κατηγορουμένου, ο οποίος βρίσκεται, κατά
κανόνα, σε πιο ευάλωτη θέση
3
. Ωστόσο, κατά πάγια νομολογία, τα δικαιώματα του κατη-
γορουμένου αποτελούν ειδικότερες εκφάνσεις της γενικής επιταγής περί δίκαιης δίκης, η
οποία απορρέει από την παρ. 1 και γι’ αυτό ερμηνεύονται και εφαρμόζονται υπό το φως της
εν λόγω αρχής
4
. Παρατηρείται επίσης ότι η προστασία του παθόντος από μια ποινικά κολά-
σιμη πράξη απουσιάζει εντελώς από το ίδιο το κείμενο της ΕΣΔΑ. Όπως θα δούμε αναλυτι-
κότερα παρακάτω, η ανάγκη προστασίας του παθόντος εμφανίζεται σιγά-σιγά στη νομολο-
γία του Δικαστηρίου, ιδίως σε σχέση προς τις διάφορες μορφές οργανωμένου εγκλήματος.
Από πρώτη άποψη, οι εγγυήσεις και τα επιμέρους δικαιώματα που προβλέπει το άρθρο 6
φαίνονται στοιχειώδη και ίσως αυτονόητα. Ωστόσο, η τεράστια νομολογιακή τους επεξερ-
γασία από τα όργανα του Στρασβούργου επί σειρά δεκαετιών και ο συνεχιζόμενος εμπλου-
τισμός της εν λόγω διάταξης αφενός μεν καταδεικνύει ότι η ΕΣΔΑ είναι ένα «ζωντανό κεί-
μενο»
5
, αφετέρου δε έχει συμβάλει στην εμπέδωση ενός σημαντικού
corpus
δικονομικών
κανόνων και στη σχετική εναρμόνιση των εθνικών εννόμων τάξεων των Κρατών μελών
του Συμβουλίου της Ευρώπης. Επιπλέον, οι νομολογιακές αυτές εξελίξεις έχουν επηρεάσει
καθοριστικά τη διεθνή ποινική δίκη, αποτυπώνονται δε στα καταστατικά των διεθνών (και
διεθνοποιημένων) ποινικών δικαστηρίων, κατεξοχήν δε στο Καταστατικό της Ρώμης του
1998 που διέπει τη λειτουργία του (μονίμου) Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου
6
.
Η έννοια της «δίκαιης δίκης» κατά το άρθρο 6 της ΕΣΔΑ αφορά πρωτίστως το θεσμικό και
δικονομικό πλαίσιο λειτουργίας του συστήματος απονομής της δικαιοσύνης και όχι την
ουσία των υποθέσεων που εξετάστηκαν από τα εθνικά δικαστήρια. Πράγματι, το ΕΔΔΑ έχει
τονίσει κατ’ επανάληψη ότι δεν συνιστά «τέταρτο βαθμό» δικαιοδοσίας. Αυτό σημαίνει ότι
το Δικαστήριο του Στρασβούργου δεν εξετάζει, κατά κανόνα, τυχόν σφάλματα των εθνι-
κών δικαστηρίων ως προς την εκτίμηση των πραγματικών περιστατικών ή την ερμηνεία
του εσωτερικού δικαίου, παρά μόνο και στο μέτρο που τα λάθη αυτά μπορεί να παραβιά-
2. ΕΔΔΑ,
Sakhnovskiy κ. Ρωσίας
(Ευρεία Σύνθεση), 2.11.2010, παρ. 99-107.
3. Όπως έχει τονίσει χαρακτηριστικά το Δικαστήριο, το άρθρο 6 είναι λιγότερο απαιτητικό ως προς τις δια-
φορές αστικής φύσης σε σχέση προς τις κατηγορίες ποινικού χαρακτήρα (ΕΔΔΑ,
König κ. Γερμανίας
,
Ολομέλεια, 28.6.1978, παρ. 96).
4. Βλ., μεταξύ πολλών, ΕΔΔΑ,
Al-Khawaja and Tahery κ. Ηνωμένου Βασιλείου
(Ευρεία Σύνθεση),
15.12.2011.
5. Βλ., μεταξύ πολλών, ΕΔΔΑ,
Kress κ. Γαλλίας
(Ευρεία Σύνθεση), 7.6.2001, παρ. 70.
6. Βλ., Caflisch, L., «The Rome Statute and the European Convention on Human Rights»,
HRLJ
, 2002, 23,
(1-4), σ. 1-12.
2
3
4