50 / 56
Άρθρ. 6
ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ - ΠΑΡΑΔΕΚΤΟ - ΔΙΚΑΙΗ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗ - ΕΚΤΕΛΕΣΗ
234
Λ.-Α. ΣΙΣΙΛΙΑΝΟΣ
Α. Αμφισβητήσεις επί δικαιωμάτων και υποχρεώσεων αστικής φύσης
1. Η «αστική φύση» των δικαιωμάτων και υποχρεώσεων
Η οριοθέτηση της αυτόνομης έννοιας της «αστικής φύσης» των δικαιωμάτων ή των υπο-
χρεώσεων του προσφεύγοντος συνιστά ένα από τα δυσκολότερα και συνεχώς εξελισσό-
μενα ζητήματα ερμηνείας της ΕΣΔΑ. Κατά τα αρχικά στάδια της νομολογίας τους και ορμώ-
μενα από τις προπαρασκευαστικές εργασίες της Σύμβασης, τα όργανα του Στρασβούργου
έκαναν τη διάκριση μεταξύ ιδιωτικού και δημοσίου δικαίου. Στη συνέχεια, ανέδειξαν τον
χαρακτήρα και ειδικότερα την οικονομική διάσταση του επίμαχου δικαιώματος (ή της υπο-
χρέωσης) ως καθοριστικό κριτήριο για το χαρακτηρισμό της σχετικής υπόθεσης ως «αστι-
κής». Η έμφαση αυτή οδήγησε προοδευτικά σε περαιτέρω διεύρυνση της έννοιας των δια-
φορών «αστικής φύσης».
α) Η παλαιότερη διάκριση μεταξύ ιδιωτικού και δημοσίου δικαίου
Με βάση την παραδοσιακή αυτή διάκριση, δικαιώματα και υποχρεώσεις «αστικής φύσης»
σύμφωνα με την έννοια του άρθρου 6 ήταν, κατά βάση, αυτά που απέρρεαν από το ιδιωτι-
κό δίκαιο
18
. Κατά την παλαιότερη σχετική νομολογία, η Σύμβαση δεν εγγυάται το δικαίωμα
σε δίκαιη δίκη σε σχέση προς όλα τα δικαιώματα και υποχρεώσεις που το άτομο μπορεί
να επικαλεστεί με βάση το εθνικό δίκαιο, αφήνοντας έτσι εκτός πεδίου εφαρμογής το με-
γαλύτερο κομμάτι του δημοσίου δικαίου. Είναι σαφές ότι ο πυρήνας των δικαιωμάτων
και υποχρεώσεων «αστικής φύσης» αφορά πράγματι τις σχέσεις μεταξύ ιδιωτών με βάση
όλους τους επιμέρους κλάδους του αστικού δικαίου
19
, το εμπορικό δίκαιο
20
,
κ.λπ.Από την
άλλη πλευρά, είναι εξίσου αναμφισβήτητο ότι ορισμένα δικαιώματα και υποχρεώσεις που
ανάγονται στις σχέσεις μεταξύ ατόμου και Κράτους και άπτονται ευθέως της κρατικής κυρι-
αρχίας, όπως η επιβολή φόρων ή ο έλεγχος των αλλοδαπών, εκφεύγουν του πεδίου εφαρ-
μογής του άρθρου 6. Πράγματι, σύμφωνα με πάγια νομολογία, διαφορές ως προς την ίδια
τη φορολόγηση
21
, καθώς και τα της εισόδου, διαμονής ή απέλασης των αλλοδαπών δεν
εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου 6 της ΕΣΔΑ
22
. Σε συναφές πλαίσιο εντάσσο-
νται
mutatis mutandis
οι διαφορές που αφορούν πολιτικά δικαιώματα και ειδικότερα τα
18. ΕΔΔΑ,
Ringeisen κ. Αυστρίας
, 16.7.1971, παρ. 94,
König κ. Γερμανίας
, ό.π., παρ. 95.
19. Βλ., τελείως ενδεικτικά, ΕΔΔΑ,
Zolotas κ. Ελλάδας
, No 2, 29.1.2013 (γενικές αρχές και ενοχικό δίκαιο),
Kosmopoulou κ. Ελλάδας
, 5.2.2004 (οικογενειακό δίκαιο),
Negrepontis-Giannisis κ. Ελλάδας
, 3.5.2011
(οικογενειακό και κληρονομικό δίκαιο),
Pretto κ. Ιταλίας
(Ολομέλεια), 8.12.1983 (ενοχικό και εμπράγμα-
το δίκαιο).
20. Βλ., τελείως ενδεικτικά, ΕΔΔΑ,
Barthold κ. Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας
, 25.3.1985 (αθέ-
μιτος ανταγωνισμός).
21. Αντίθετα, η επιβολή προστίμων ή άλλων συναφών κυρώσεων, σχετικών προς τη φορολόγηση, μπορεί
να πληροί τις απαιτούμενες προϋποθέσεις για το χαρακτηρισμό της ως «κατηγορίας ποινικής φύσης»
(ΕΔΔΑ,
Jussila κ. Φιλανδίας
(Ευρεία Σύνθεση), 23.11.2006, παρ. 29 επ.). Βλ. αναλυτικότερα
infra
.
22. Βλ. ΕΔΔΑ,
Maaouia κ. Γαλλίας
(Ευρεία Σύνθεση), 5.10.2000, παρ. 35 επ. Οι δικονομικές εγγυήσεις που
αφορούν την απέλαση αλλοδαπών ρυθμίζονται ειδικότερα από το άρθρο 1 του Εβδόμου Πρωτοκόλλου,
ενώ η κράτηση αλλοδαπών με σκοπό την απέλαση προβλέπεται και ρυθμίζεται στο άρθρο 5 της ΕΣΔΑ
(ιδίως παρ. 1, εδ. στ). Για περισσότερα στοιχεία, βλ. τους σχολιασμούς των παραπάνω άρθρων.
10
11