22 / 44
Η Α
ΛΛΗΛΕΓΓΥΗ
Σ
ΤΗΝ
Ε
ΝΩΣΙΑΚΗ
Δ
ΙΚΑΙΟΤΑΞΙΑ
186
παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών, αλλά μέλη μιας πολιτικής κοινότητας με προστατευ-
μένα θεμελιώδη δικαιώματα
572
. Παρέπεται ότι οι θεσμισμένοι μηχανισμοί αλληλεγγύης
και η κοινωνικοδικαιωματική τους έκφραση ενεργοποιούνται, όχι μόνο υπέρ των ενερ-
γών οικονομικά πολιτών, αλλά, κυρίως, υπέρ των ανθρώπων που κείνται μερικώς ή ολι-
κώς εκτός της αγοραίας σφαίρας, είτε αυτοί είναι άνεργοι, είτε φοιτητές, είτε απλά μέλη
της οικογένειας ενός Ευρωπαίου πολίτη.
Η κατοχύρωση, ωστόσο, των κοινωνικών δικαιωμάτων σε επίπεδο πρωτογενούς δικαί-
ου, είναι αρκετή για να θεωρηθεί ότι η Ένωση ανταποκρίνεται στο αίτημα για κοινωνική
δικαιοσύνη και προάγει την εμπέδωση μιας αυθεντικά υπερεθνικής μορφής ευρωπαϊκής
αλληλεγγύης, ή με όρους του Durkheim, «οργανικής αλληλεγγύης»; Κι αν το Δικαστήριο
έχει προωθήσει, ειδικά με τις αποφάσεις του σε θέματα ευρωπαϊκής ιθαγένειας, την έν-
νοια της αλληλεγγύης, ακόμα και, ξανά με όρους Durkheim, στη «μηχανική» της μορφή,
είναι όντως το πλέον κατάλληλο forum για την καλλιέργεια και την πραγμάτωση του κοι-
νωνικού αυτού αιτήματος; Η συζήτηση επί των ερωτημάτων αυτών πρέπει να γίνει με
νομικούς, πολιτικούς, ή κοινωνιολογικούς τελικά όρους
573
; Η μετάφραση των κοινωνι-
κών αιτημάτων σε δικαιώματα, σε ένα πλαίσιο «ατομοκεντρικής δικαιωματοκρατίας»,
ίσως να συνιστά «μια κάποια λύση», δεν αναιρεί ωστόσο τη διαδρομή που πρέπει να κα-
λυφθεί προκειμένου να ωριμάσουν οι απαραίτητοι ψυχολογικοί δεσμοί μεταξύ των ευ-
ρωπαϊκών λαών, δεσμοί γενεσιουργοί των αυθεντικών και στέρεων αισθημάτων και εκ-
δηλώσεων αλληλεγγύης
574
. Επιπροσθέτως, εκφάνσεις της αλληλεγγύης που έχουν πλέον
βρει τη θέση τους στον καταστατικό χάρτη της Ένωσης, όπως η αλληλεγγύη μεταξύ γε-
νεών, δεν μπορούν να ενταχθούν λειτουργικά σε αυτή τη δικαιωματική αντίληψη, όπως
δεν αντέχουν και στις, κρίσιμες για τις ερμηνευτικές διαγνώσεις των ενωσιακών δικαιο-
δοτικών οργάνων, δοκιμασίες της στάθμισης και της αναλογικότητας
575
.
Τούτων λεχθέντων, προτάσεις για ένα πανευρωπαϊκά κατοχυρωμένο ελάχιστο εγγυημέ-
νο εισόδημα ή για την παροχή δωρεάν βασικής ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης σε όλη
την ευρωπαϊκή επικράτεια, υπηρετούν πάγια και ακόμα πιο επιτακτικά υπό τις παρού-
φάσισαν να προσθέσουν στην υφιστάμενη έννοια της ιθαγένειας το νέο και συμπληρωματικό καθεστώς του
«πολίτη της Ένωσης» ήταν πλέον αδύνατον να αντιμετωπίζονται τα άτομα αυτά ως απλοί οικονομικοί συντε-
λεστές της παραγωγής. Οι πολίτες δεν είναι «μέσα» τα οποία χρησιμοποιούνται για την παραγωγή αγαθών και
υπηρεσιών, αλλά άτομα τα οποία συνδέονται με πολιτική κοινότητα και προστατεύονται από θεμελιώδη δι-
καιώματα
»
.
572. Αυτόθι.
573. Για παράδειγμα, η
I
.
D
OMURATH
,
The Three Dimensions of Solidarity in the EU Legal Order: Limits of the
Judicial and Legal Approach, σ. 463, εκφράζει την άποψη ότι το ΔΕΕ δεν είναι το πλέον κατάλληλο forum για
την προώθηση της αρχής της αλληλεγγύης και προτάσσει την ανάγκη μιας πραγματικά κοινής εκπαίδευσης σε
ευρωπαϊκό επίπεδο.
574. Δεν πρέπει βεβαίως να υποτιμώνται ιδέες, όπως η θέσπιση ενός κατώτατου εγγυημένου εισοδήματος σε ενω-
σιακό επίπεδο, όπως έχουν υποστηρίξει ο
J
.-
M
.
F
ERRY
, Dix thèses sur la question de l’Etat européen, 53
Revue Droit et Société, 1/2003, σ. 13 και ο
G
.
F
ARJAT
,
La Constitution économique de l’Europe et le couplage
droit-économie
in
O
.
D
EBARGE
,
T
.
G
EORGOPOULOS
,
O
.
R
ABAEY
(
éd.
),
La constitution économique de l’Union
européenne, σ. 80.
575.
I
.
D
OMURATH
,
ό. π., σ. 469-470.