41 / 46
95
Η ΘΕΣΜΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΓΑΜΟΥ
κή διαδικασία του, φαινόμενο με διάρκεια τέτοια που δεν επιτρέ-
πει στον διαζευγνυμενο να ξεχάσει τον πόνο της μοναξιάς του, αλλά
τουναντίον τον επιτείνει και τον εμπεδώνει.
ββ) Ανευθυνότητα από την επάφεση
στην κοινωνική δέσμευση
Η άποψη αυτή παραγνωρίζει ότι η υπευθυνότητα δεν πλήσσε-
ται, αλλά ενισχύεται όταν απειλούνται κυρώσεις για μια συμπερι-
φορά. Η υπερβολική κοινωνική δέσμευση αμβλύνει την υπευθυνό-
τητα εκείνου υπέρ του οποίου θεσπίζεται, όταν ο τελευταίος μπο-
ρεί πλέον να δρά ανενόχλητος «και με το νόμο» υπό την προστα-
τευτική ασπίδα της κοινωνίας. Πράγματι, όπως και σε οποιαδήπο-
τε δίκη, έτσι και στη δίκη διαζυγίου ο ενάγων θα ωφελείται από τη
λύση του γάμου, ενώ ο εναγόμενος θα βλάπτεται. Έτσι, για μεν τις
ατασθαλίες του εναγομένου η διευχέρανση του διαζυγίου θα απο-
τελεί την μοναδική κύρωση, ενώ η διατήρησή του θα αποτελεί έρει-
σμα ασυδοσίας, κίνητρο και επιβράβευση της ανευθυνότητάς του.
28
Από την άλλη πλευρά ναι μεν είναι πιθανόν οι τυχόν ατασθαλίες του
ενάγοντος θα ενθαρρύνονται από την διευχέρανση της διατήρησης
του γάμου, γεννάται όμως το ερώτημα: Είναι άραγε δυνατό ο κάθε
σύζυγος να έχει το δικαίωμα να παραμένει μαζί με κάποιον που μι-
σεί, μόνο και μόνον για να τον τιμωρήσει που υπέσκαψε τον γάμο
τους, προφανώς βασανίζοντάς τον με την αθέλητη πλέον παρου-
σία του; Είναι άραγε δυνατό να επιβάλλονται κυρώσεις μισαλλοδο-
ξίας, αντίθετες προς τα συμφέροντα και των δύο συζύγων; Ότι μια
28. Η διεισδυτικότητα της κοινωνικής λογοτεχνίας έχει ήδη παρατηρήσει ότι αυ-
τός ο θεσμικός υπερεξοπλισμός του ενός μέρους σε βάρος του άλλου με τη
δύναμη της αδρανείας του status quo το αποθηριώνει ολοκληρωτικώς. Βλ.
α.ά. την εκ μέρους του
Γ. Τζαβέλλα
επανερμηνεία της παύλειας συστάσεως «η
δε γυνή ίνα φοβήται τον άνδρα». Μετά τον γάμο η αποκατάσταση της γυ-
ναίκας καθίσταται περίπου αμετάκλητος, καθώς από μόνην την κατάρτισή
του αυτή μπορεί να υπολογίζει στη διατροφή και ενίσχυση που τις προσφέ-
ρει ο άνδρας της, έχοντας σήμερα πια προεξασφαλίσει τεκμαρτό ποσοστό επί
της υπεραξίας της περιουσίας και της εργασίας του διαμέσου του θεσμού της
συμμετοχής στα αποκτήματα. Γι’ αυτό ο λογοτέχνης θέτει το fas ως έσχατο
καταφύγιο απέναντι στον υπερεξοπλισμό της από το jus. Δέχεται ότι προφη-
τικώς ο Απόστολος προείδε το αδιέξοδο και γι’ αυτό αναγκάσθηκε να προτρέ-
ψει τις γυναίκες σε μετριοπάθεια και σεβασμό του άλλου φύλου για εξισορρο-
πητικούς λόγους.