Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΚΑΤΕΝΑΝΤΙ ΤΟΥ ΓΑΜΟΥ

Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΚΑΤΕΝΑΝΤΙ ΤΟΥ ΓΑΜΟΥ

τετοια προσέγγιση αντανακλά την πρωτόγονη εκδικητική ηθική βλ.

παρακάτω 3α.

γγ) Ετερογονία των σκοπών

Μια τέτοια κοινωνική φόρτιση της ηθικής δεσμευτικότητας του

γάμου δεν έχει απλώς αποτύχει, αλλά διαμέσου της ετερογονίας

των σκοπών έχει μάλλον προκαλέσει τα ακριβώς αντίθετα αποτελέ-

σματα

. Άλλωστε για το γενικότερο πρόβλημα της επισφαλείας του

τιμωρητικού παραδειγματισμού ως μέσου γενικής πρόληψης

θα

αρκούσε ίσως να ανατρέξει κανείς στη γνωστή δημηγορία του Διο-

δότου, την οποία διασώζει αναπλαστικώς ο

Θουκυδίδης

αναφορι-

κά με την «παρά γνώμην ελπίδα»

. Η επιγραμματική αποκαθήλωση

της ορθολογικότητας της τιμωρίας ως μέσου γενικής πρόληψης δι-

αμέσου της κατάδειξης του εγγενούς ανορθολογισμού της παραβα-

τικότητας θαρρείς ότι –αν και καταστρωμένη σ’ ένα βαθύτατα πολι-

τικό λόγο- γράφτηκε ειδικώς για τις γαμήλιες απαγορεύσεις: «πρώ-

τον τις ερά, είτα ελπίζει, είτε εγχειρεί»

. Στη διαπάλη μετα-

ξύ

συνεπειοκρατίας και δεοντοκρατίας

, θα πρέπει να προκρίνεται η

πρώτη όταν πρόκειται για τη θέσπιση ή μη κυρωτικού κανόνα απο-

29. Ειδικώς όσον αφορά την αποτελεσματικότητα της απαγόρευσης του διαζυ-

γίου ως μέτρου γενικής πρόληψης του χωρισμού αξίζει να αναφερθεί εδώ η

κλασική στατιστική ανταπόδειξη του

Reinstein

: Στις περιοχές της Ιταλίας όπου

επιτρεπόταν το διαζύγιο το ποσοστό των διαζευγμένων ήταν ίσο προς το πο-

σοστό των εν διαστάσει ζώντων σε περιοχές όπου δεν επιτρεπόταν το δια-

ζύγιο. Σημειώνεται πάντως ότι μια τέτοια προσέγγιση συνιστά εκδήλωση της

αρχής της αποτελεσματικότητας, ήτοι (νομίζω) της ωφελιμότητας, ως ορθο-

λογικότητας των ηθικών αποφάσεων (κατά τον

J. Rawls

, ό.π., σελ. 48-51) ή

(και) ως εκδήλωσης της φυσιοκρατικής πλάνης. Αναλυτικότερα για τον ωφε-

λιμισμό ως ηθικό ή μετα-ηθικό κίνημα βλ. παρακάτω § 7.Ι.

30. Γι’ αυτήν βλ. α.ά.

Πρωταγόρα

(324): Όποιος αποφασίσει λογικά να τιμωρήσει

κάποιον, αυτός δεν τιμωρεί εξαιτίας του διαπραχθέντος αδίκου γιατί βέβαια

δεν μπορεί να εξαλείψει το συμβάν, αλλά τιμωρεί χάριν του μέλλοντος, ώστε

το ίδιο άδικο να μην διαπραχθεί μια ακόμη φορά είτε από τον ίδιο δράστη,

είτε από κάποιον άλλο που τον είδε να τιμωρείται.

31. Ιστορία, Γ΄, 44-45.

32. Φρονώότιηποινικολογική-εγκληματολογικήανάλυσητηςVerbrechersvernunft,

αναφέρεται στην «λογική» που στηρίζεται σ’ αυτήν ακριβώς την «παρά γνώ-

μην ελπίδα». Πρβλ. και το ευφυολόγημα ότι οι ποινές σκοπό έχουν να εκφοβί-

σουν όσους δεν έχουν πρόθεση ν’ αμαρτήσουν (

Karl Kraus,

Ρήσεις και αντιρ-

ρήσεις, μτφρ. Αγγ. Παρθένη, εκδ. opera, 1992, σελ. 38).

33. Βλ. παραπάνω υπ. 31.