32 / 40
Η συγκέντρωση και η αποσυγκέντρωση της κρατικής εξουσίας
222
σεις των οργάνων της διοικητικής αποκέντρωσης είναι από κάθε άποψη (ν ο μ ι -
κ ή και ο υ σ ι α σ τ ι κ ή ) απλώς οριστικές και μπορούν να ακυρώνονται και με-
ταρρυθμίζονται από τα ιεραρχικώς ανώτερα όργανα του κράτους.
4. Η ε π ο π τ ε ί α τ ο υ κ ρ ά τ ο υ ς . – Η εποπτεία είναι ουσιώδες στοιχείο της
έννοιας της αυτοδιοίκησης και της αποσυγκεντρωμένης δημόσιας διοίκησης γενικά.
Η μεταβίβαση δημόσιας διοίκησης από το κράτος σε άλλα νομικά πρόσωπα δημο-
σίου δικαίου γίνεται πάντοτε με την επιφύλαξη της εποπτείας του, χωρίς την οποία
αυτά θα ήταν κράτη («κράτη σε κράτος»). Συνεπώς, ένα νομικό πρόσωπο δημοσί-
ου δικαίου δεν είναι νοητό χωρίς την ύπαρξη ενός ανώτερου οργανισμού, δηλαδή
του κράτους, στο οποίο είναι ενταγμένο και στην εποπτεία του οποίου υπόκειται. Η
εποπτεία προϋποθέτει έτσι αναγκαίως την ύπαρξη δύο διαφορετικών νομικών προ-
σώπων δημοσίου δικαίου και, συγκεκριμένα, ενός ανώτερου - του κράτους - (επο-
πτεύοντος) και ενός κατώτερου (εποπτευομένου). Για το λόγο αυτό ακριβώς δεν
είναι νοητή τοπική αυτοδιοίκηση ούτε στα λεγόμενα πόλεις - κράτη (Stadtstaaten),
στα οποία δεν υπάρχει ένα νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου διαφορετικό από
το «νομικό πρόσωπο» του κράτους (π.χ. Αμβούργο, Βιένη), ούτε στο ίδιο το κράτος
γενικά, που αποτελεί μέσα στο έδαφός του τον υπέρτατο οργανισμό και στο οποίο,
επομένως, δεν είναι νοητή η «διοίκηση» από έναν άλλο.
Η εποπτεία του κράτους υπό την ευρεία έννοιά της περιλαμβάνει το δικαίωμα να
ρυθμίζει με τη νομοθετική λειτουργία του αφενός την οργάνωση και τη λειτουργία
των νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου (ν ο μ ο θ ε τ ι κ ή εποπτεία) και αφε-
τέρου να ελέγχει με τις διοικητικές (δ ι ο ι κ η τ ι κ ή εποπτεία) και δικαστικές (δ ι -
κ α σ τ ι κ ή εποπτεία) αρχές του την τήρηση των νόμων από αυτά. Η νομοθετική
και η δικαστική εποπτεία του κράτους είναι σήμερα αυτονόητες ενόψει του γεγο-
νότος ότι το σύγχρονο κράτος επιφυλάσσει στον εαυτό του ως μονοπώλιο τη νο-
μοθετική και δικαστική λειτουργία και δεν αποτελούν χαρακτηριστικά γνωρίσμα-
τα της έμμεσης κρατικής διοίκησης, γιατί σ’ αυτές υπάγονται και οι αρχές της άμε-
σης κρατικής διοίκησης. Για το λόγο αυτό ο όρος κρατική εποπτεία χρησιμοποιεί-
ται στην Ευρώπη με μια στενή έννοια, δηλαδή εκείνη της διοικητικής εποπτείας, η
οποία αποτελεί το ιδιάζον χαρακτηριστικό γνώρισμα της έμμεσης κρατικής διοί-
κησης κατ’ αντίθεση με την άμεση, οι αρχές της οποίας υπόκεινται σ’ έναν ευρύ-
τερο έλεγχο, δηλαδή στην ιεραρχική εξουσία. Μεταξύ της διοικητικής εποπτείας
και της ιεραρχικής εξουσίας υπάρχουν θεωρητικά δύο θεμελιώδεις διαφορές και,
ειδικότερα, μια τ υ π ι κ ή και μια ο υ σ ι α σ τ ι κ ή : Η μεν πρώτη έγκειται στο ότι η
διοικητική εποπτεία αποτελεί έλεγχο που ασκείται από τα όργανα ενός ανώτερου
νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου (του κράτους) στα όργανα ενός άλλου κα-
τώτερου, ενώ η ιεραρχική εξουσία συνιστά έλεγχο που ασκείται από τα ανώτερα
όργανα στα κατώτερα όργανα του ίδιου νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου
(εδώ του κράτους)· η δε δεύτερη συνίσταται στην έ κ τ α σ η του ασκούμενου ελέγ-
χου, δηλαδή η διοικητική εποπτεία περιλαμβάνει μόνο έλεγχο ν ο μ ι μ ό τ η τ α ς ,