7
Εισαγωγή
Πρόλογος της Δεύτερης Έκδοσης
πάντα ένα επίκαιρο εγχείρημα και να αρχίζει διαρκώς από την αρχή. Βέβαια, το
ήδη προϋφιστάμενο υλικό, οι γνωστοί τύποι της σκέψης, είναι μια πολύ ισχυ-
ρή αφετηρία και μια παραλαμβανόμενη με ευγνωμοσύνη προϋπόθεση, παρότι
εδώ κι εκεί φαίνεται σαν ένα λεπτό αμελητέο νήμα ή σαν σκόρπια, ατάκτως ερ-
ριμμένα οστά ενός σκελετού.
Οι τύποι της σκέψης εκτίθενται καταρχήν και αποτυπώνονται στην ανθρώπι-
νη γλώσσα. Ενδείκνυται να θυμίζουμε συνέχεια στις μέρες μας ότι η σκέψη είναι
εκείνο, που διαχωρίζει τον άνθρωπο από τα ζώα. Σε οτιδήποτε καθίσταται εσω-
τερική ή οικεία παράσταση, εισχωρεί η γλώσσα, οτιδήποτε συζητά ή εκφράζει ο
άνθρωπος εμπεριέχει συγκεκαλυμμένα, είτε διαυγώς είτε ασαφώς, μία κατηγορία
του νου. Διότι η λογική είναι φυσική για τον άνθρωπο ή μάλλον είναι η ιδιάζουσα
φύση του. Αν όμως θεωρήσει κάποιος τη φύση ως αντιπαρατιθέμενη στο πνεύ-
μα, θα οδηγηθεί στο συμπέρασμα ότι το λογικό είναι μάλλον το υπερφυσικό, το
οποίο εισχωρεί στη φυσική του συμπεριφορά, αίσθηση, θεώρηση, επιθυμία, ανά-
γκη, ορμή και την ανάγει σε ανθρώπινη, έστω και τυπικά, δηλαδή σε παραστά-
σεις και σκοπούς. Είναι πλεονέκτημα για μία γλώσσα να διαθέτει πλούτο λογικών
εκφράσεων, ιδιόμορφων και πρωτότυπων, για τους νοητικούς καθορισμούς. Με-
γάλο μέρος των προθέσεων ή των άρθρων εντάσσονται σε σχέσεις εκπορευόμε-
νες από τη σκέψη. Μάλιστα, λένε ότι η κινεζική γλώσσα κατά τη διαμόρφωσή της
δεν εξελίχτηκε μέχρι το σημείο αυτό. Τούτα τα μέρη του λόγου χρησιμοποιούνται
επικουρικά, απλώς είναι λίγο περισσότερο ανεξάρτητα από τα επιτατικά μόρια, τις
πτώσεις, τις κλίσεις κ.λπ. Το πιο σημαντικό σε μία γλώσσα είναι πάντως να απο-
τυπώνονται οι νοητικοί καθορισμοί στα ουσιαστικά και τα ρήματα και να σφρα-
γίζονται έτσι με έναν αντικειμενικό τύπο. Η γερμανική γλώσσα εμφανίζει συνα-
φώς αρκετά προτερήματα έναντι των άλλων γλωσσών. Πολλές από τις λέξεις της
έχουν την περαιτέρω ιδιότητα, όχι μόνο να έχουν διαφορετικές σημασίες, αλλά
και το αντίθετό τους (σ.μ.διαψευσιμότητα), έτσι ώστε να μην μπορεί να παραγνω-
ριστεί σε όλα αυτά το θεωρητικό πνεύμα της γλώσσας. Μεγάλη χαρά προσπορί-
ζει στη σκέψη το να μελετά τέτοιες λέξεις και να ανιχνεύει την ένωση των αντιθέ-
των, που ως αποτέλεσμα φαίνεται εκ πρώτης όψεως άτοπο για τη νόηση, ως μία
λέξη προϋπάρχουσα των αντιτιθέμενων σημασιών. Γι’ αυτό η Φιλοσοφία δεν χρει-
άζεται ιδιαίτερη ορολογία. Από τις ξένες γλώσσες μπορούν να παραληφθούν ορι-
σμένες λέξεις, που διά της χρήσης αποκτούν μία συγκεκριμένη συναλλακτική ση-
μασία. Η εμμονή σε μία λεκτική καθαρότητα και ορθοδοξία θα ήταν εντελώς λά-
θος σε ένα πλέγμα συμφραζομένων, όπου μόνο η ουσιαστική ακρίβεια του αντι-
κειμένου μετράει. Η πρόοδος της μόρφωσης και ιδιαίτερα των επιστημών, ακό-
μη και των εμπειρικών ή αισθητών, στο βαθμό που γενικά κινούνται στις πιο συ-
νήθεις κατηγορίες (π.χ. του συνόλου και των μερών, του πράγματος και των ιδιο-
τήτων κ.λπ.), απαιτεί σιγά-σιγά υψηλότερους νοητικούς συσχετισμούς, τις εξωθεί
στη γενικότητα και αξιώνει μεγαλύτερη προσοχή (σ.μ. ως ισοσκέλιση της ένδειας
των ονομασιών). Ενώ π.χ. στη Φυσική θεωρούνταν κυρίαρχος ο νοητικός καθορι-
σμός της δυνάμεως, στους νεότερους χρόνους παίζει τον πιο σημαντικό ρόλο η
κατηγορία της πολικότητας, την οποία μάλιστα προσπαθούν βίαια και πρόχειρα
να την επιβάλουν παντού, ακόμη και στο φως, δηλαδή ο καθορισμός μιας δια-
φοράς, όπου οι διαφορετικοί πόλοι θα συνδέονται αδιαχώριστα. Ότι πάντως τοι-
