12
Η αντικειμενική λογική
Εισαγωγή
λου αυτών των τύπων είναι η ταυτότητα, που προβάλλεται στο πλαίσιο της τυπι-
κής λογικής ως νόμος Α=Α ή ως πρόταση τής (σ.μ. άλλως προκύπτουσας) αντί-
φασης. Η υγιής λογική τόσο πολύ έχασε το σεβασμό της για το σχολείο, όπου πά-
ντα κατέχονται και καλλιεργούνται τούτοι οι νόμοι της αλήθειας, ώστε εντέλει το
περιγελά και θεωρεί ανυπόφορο τον άνθρωπο που ομιλεί με βάση αυτούς τους
τυπικούς νόμους: π.χ. «το φυτό είναι φυτό» ή «η επιστήμη είναι επιστήμη». Σχετι-
κά με τα είδη και τους κανόνες του απαραίτητου για τη νόηση συλλογισμού, όσο
δικαίως πρέπει να αναγνωριστεί ότι κατέχουν το πεδίο της γνώσης και ότι είναι
ουσιώδεις για την έλλογη σκέψη, εξίσου δίκαια έχει καταστεί συνείδηση ότι πα-
ρίστανται αδιάφοροι έναντι της πλάνης ή της σοφιστείας και ότι είναι ακατάλλη-
λοι για την υψηλότερη θρησκευτική αλήθεια, όπως κι αν την ορίσει κανείς, αφο-
ρώντας μόνο την ορθότητα των διαπιστώσεων και όχι την αλήθειά τους.
Η ανεπάρκεια τούτου του τρόπου σκέψης, που αφήνει την αλήθεια κατά μέ-
ρος, μπορεί να συμπληρωθεί μόνο με το να συμπεριλάβουμε στη σκεπτόμενη
θεώρηση, όχι απλά το εντασσόμενο στους εξωτερικούς τύπους, αλλά και το πε-
ριεχόμενο. Καταδεικνύεται αυτόματα ότι εκείνο, που διαχωρίζεται από την κοι-
νή αντίληψη ως περιεχόμενο σε σχέση με τον τύπο, στην πραγματικότητα δεν
είναι άμορφο ούτε ακαθόριστο –αλλιώς θα ήταν η κενή αφαίρεση του πράγμα-
τος καθ’ εαυτό–, αλλ’ ότι εμπεριέχει τον τύπο, μάλιστα αντλεί από αυτόν την εμ-
ψύχωση και το νόημα, τούτος δε ο τύπος καθίσταται επίφαση περιεχομένου,
αποκτά δηλαδή την εμφάνιση του εξωτερικού φαινομένου. Με τούτη την εισα-
γωγή του περιεχομένου στη λογική θεώρηση δεν εξετάζονται πλέον τα πράγ-
ματα, αλλά το αντικείμενο, η έννοια των πραγμάτων. Βέβαια, θα μπορούσε κά-
ποιος να υπενθυμίσει ότι υπάρχει ένα πλήθος εννοιών και ένα πλήθος αντικει-
μένων. Τούτη η πληθώρα περιορίζεται όμως κατά ένα μέρος, όπως είπαμε, διά
του ότι η έννοια ως γενική σκέψη είναι μια άμετρη συντόμευση έναντι της ατο-
μικότητας των πραγμάτων, όπως αυτά παρουσιάζονται στην απαίδευτη θεώρη-
ση και παράσταση. Εξάλλου, η έννοια συντάσσεται καταρχήν με τον εαυτό της,
είναι μόνο μία και είναι υποστασιακό θεμέλιο. Πέραν τούτου όμως είναι και συ-
γκεκριμένη έννοια, της οποίας η καθοριστικότητα εμφανίζεται ως περιεχόμενο.
Η καθοριστικότητα της έννοιας είναι ένας περαιτέρω καθορισμός της υποστα-
σιακής της ενότητας, ένα στοιχείο του τύπου ως ολότητας, της μίας Ιδέας που
είναι η βάση των συγκεκριμένων εννοιών. Η τελευταία δεν παρίσταται και δεν
θεωρείται αισθητά. Είναι αντικείμενο, προϊόν και περιεχόμενο της σκέψης, είναι
το αντικείμενο δι’ εαυτό, ο Λόγος, η λογική και η αλήθεια εκείνου, που κρύβε-
ται πίσω από το όνομα των πραγμάτων. Και εννοείται πως ο Λόγος δεν μπορεί
να αφεθεί εκτός της λογικής επιστήμης. Άρα δεν είναι θέμα γούστου να τον ει-
σαγάγουμε στην επιστήμη ή να τον παραλείψουμε. Αν οι νοητικοί καθορισμοί,
που είναι μόνο εξωτερικοί τύποι, εξεταστούν χωριστά και διακεκριμένα, προκύ-
πτει απλά η περατότητα και η αναλήθεια της υποτιθέμενης αυταξίας τους, η δε
έννοια αναδύεται ως αλήθειά τους. Ως εκ τούτου η Λογική Επιστήμη πραγματεύ-
εται μεν τους νοητικούς καθορισμούς, που διατρέχουν ενστικτωδώς και ασυνεί-
δητα το πνεύμα μας και εισχωρούν ανεπαίσθητα στη γλώσσα, αλλά είναι συνάμα
και η σύνθεση όλων εκείνων των τύπων, οι οποίοι εξαίρονται από το λογισμό ως
υποκειμενικοί και εξωτερικοί σε σχέση με την ουσία και το νόημα.
