ΚΡΑΤΟΣ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ & ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ

ΣΥΝΤΑΓΜΑ, ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΑΓΟΡΕΣ: «ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ» ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ;

Στο σημείο αυτό, ανοίγω, μια μικρή παρένθεση, για ένα ζήτημα φαινομενικά

άσχετο με το αντικείμενο της παρούσας εισήγησης, που όμως επηρέασε και εξακο-

λουθεί να επηρεάζει καίρια την συνταγματική προστασία της επιχειρηματικής δράσης.

Την ίδια ακριβώς εποχή, δηλαδή στις αρχές της δεκαετίας του 1990 και αμέ-

σως μετά την ίδρυση του Ε’ Τμήματος του Συμβουλίου της Επικρατείας, άρχισε να

διαμορφώνεται με τρόπο καθαρά πραιτορικό το δίκαιο του περιβάλλοντος. Κεντρι-

κή θέση στη σχετική νομολογία είχε, ευθύς εξ αρχής, η έννοια της «βιώσιμης ανά-

πτυξης» -την πρωτοχρησιμοποίησε το Συμβούλιο της Επικρατείας στην υπόθεση

της επέκτασης των διυλιστηρίων Λάτση

- το DNA της οποίας, σύμφωνα με την

εύστοχη διατύπωση του Γ. Δελλή, «είναι τόσο οικολογικό όσο και οικονομικό», και

απορρέει από την συνδυασμένη εφαρμογή των άρθρων 24 και 106 του Συντάγ-

ματος, υπό το φως πλέον όχι μόνον της Διακήρυξης του Ρίο (1992), αλλά και του

πρωτογενούς ενωσιακού δικαίου

Υπ’ αυτούς τους όρους, εν τούτοις, η έννοια της βιώσιμης ανάπτυξης προσι-

διάζει περισσότερο στην έννοια του δημόσιου συμφέροντος, την οποία και συ-

γκεκριμενοποιεί, και λιγότερο στην έννοια του δικαιώματος. Εξ ου και η εύκολη

επίκλησή της από ένα δικαστήριο, το Συμβούλιο της Επικρατείας, η πεμπτουσία

της αποστολής του οποίου –σε ό,τι αφορά, ας μου επιτραπεί να πιστεύω, την μεγά-

λη πλειονότητα των μελών του- είναι η προστασία του δημόσιου συμφέροντος και

δευτερογενώς μόνον των συνταγματικών δικαιωμάτων. Σε αυτό ίσως οφείλεται,

όπως προσφυώς έχει παρατηρηθεί και από τον Αντ. Παναγόπουλο

, και όχι στην

όποια ανάπτυξη του οικολογικού κινήματος, η πληρέστερη προστασία του περι-

βάλλοντος στην Ελλάδα σε σύγκριση με οποιοδήποτε άλλο έννομο αγαθό και η συ-

νακόλουθη ανάπτυξη του σχετικού δικαίου, ως κλάδου του διοικητικού και λιγότε-

ρου του συνταγματικού δικαίου.

*****

Επηρέασε η οικονομική κρίση την κολοβή αυτή συνταγματική προστασία της

επιχειρηματικής ελευθερίας στη χώρα μας και, αν ναι , πώς

;

20. ΣτΕ(Τμ.Ε΄) 53/1993.

21. Βλ.

Γ.Δελλή,

«Το ατομικό δικαίωμα αντιμέτωπο στο οικονομικό και το οικολογικό γενικό συμ-

φέρον. 1953-2003: η συρρίκνωση της ατομικότητας», in Μιχ. Τσαπόγα & Δημ. Χριστόπου-

λου, Τα δικαιώματα στην Ελλάδα, 1953-2003. Από το τέλος του Εμφυλίου ως το τέλος της

Μεταπολίτευσης, Αθήνα, εκδ. Καστανιώτη, 2004, σ. 207 & επ., 22.

22. Bλ. την αδημοσίευτη –δυστυχώς ακόμη- διδ. διατριβή του Modèle américain ou modèle

européen de justice constitutionnelle. Etude comparative à travers le cas hellénique,

Université d’ Aix-Mareselle III, 2011.

23. Για το γενικότερο ζήτημα των συνταγματικών επιπτώσεων της τρέχουσας οικονομικής κρίσης,

βλ. πλέον

Π. Μαντζούφα,

Οικονομική κρίση και Σύνταγμα, Αθήνα-Θεσσαλονίκη, εκδ. Σάκκου-

λα, 2014.