21 / 22
ΝΙΚΟΣ ΑΛΙΒΙΖΑΤΟΣ
13
Έφθασα στα συμπεράσματά μου: στο πεδίο που μας απασχολεί, δηλαδή το κρά-
τος, η οικονομία και οι επιχειρήσεις, η ιδιομορφία της χώρας μας σε σύγκριση με
άλλες ευρωπαϊκές αντίστοιχου μεγέθους, βρίσκεται βέβαια στην έκταση της κρίσης,
που αποδείχθηκε σε μας βαθύτερη, οξύτερη και πιο δυσεπίλυτη απ’ ό,τι οπουδή-
ποτε αλλού. Το γιατί θα μπορούσε να αποτελέσει θέμα ενός άλλου συνεδρίου, νο-
μικών και όχι μόνον.
Πέρα από την κρίση, νομίζω ότι χαρακτηριστική ιδιαιτερότητα της χώρας μας
είναι το ότι ο παρεμβατικός ρόλος του κράτους δεν έπαψε ποτέ. Ακόμη και στην
περίοδο που η μεσουρανούσε η ιδεολογία της απορρύθμισης και του λιγότερου
κράτους, οι αντιστάσεις που εκδηλώθηκαν σε μας εναντίον των ιδιωτικοποιήσεων
και των μέτρων που απέβλεπαν στον περιορισμό της γραφειοκρατίας ήταν ισχυρό-
τατες. Έτσι, οι αλλαγές που επήλθαν ήταν εν τέλει μικρές. Στη δεκαετία του 1990,
μόνον χάρη στις αποφάσεις των δικαστηρίων του Λουξεμβούργου και του Στρα-
σβούργου συνειδητοποιήσαμε ότι κάτι άλλαξε και ότι, στο ευρωπαϊκό περιβάλλον,
αν θέλουμε να επιζήσουμε, θα πρέπει να αλλάξουμε μεθόδους, πρακτικές και προ
πάντων νοοτροπίες. Μπορεί από τη δεκαετία του 1980 να άλλαξαν κάποια πράγ-
ματα, οι μεταρρυθμίσεις όμως που πραγματοποιήθηκαν δεν έθιξαν τελικά τα ου-
σιώδη. Ήταν επιδερμικές. Σε κάθε περίπτωση, δεν μπόρεσαν να αποτρέψουν το
ναυάγιο του 2010, ούτε τα Μνημόνια.
Συνέβη έτσι, το εξής παράδοξο, στο οποίο συνοψίζεται και η ελληνική ιδιαιτε-
ρότητα: στο πεδίο για το οποίο συζητούμε, δηλαδή την οικονομία και τις αγορές, το
κράτος «επέστρεψε» χωρίς να έχει «φύγει» ποτέ. Ας ελπίσουμε ότι εφεξής δεν θα
είναι πια το ίδιο, αλλά ένα διαφορετικό κράτος.